Verslag van mijn binaurale Omniwave experiment over China’s globalisering voor het STEIM Project Blog.
Archief voor Pers
Mijn bijdrage aan De Grote Nederlandse Kunstkalender van Trichis Publishers voor 2018 is een foto en een observatie gedurende mijn geluids-onderzoek naar de globalisering van stedelijk China 1986-2015, naar ‘Time Lapse China’. In max 60 woorden vertel ik over sporen van humanisering van stedelijk geluid in China: ‘Toen ik in 2015 opnieuw landde in Shanghai waren de massaal rinkelende fietsbellen van 1986 totaal verdwenen en stond ik onder viaducten te luisteren naar de dreunende avondspits op tien-baanswegen. Even fascinerend klonk het zoeven van electrische twee- drie- en vierwielers. Menselijke geluiden werden weer hoorbaar. In mijn straat hoorde ik kinderschoentjes al van ver komen aantrippelen’.
Op 26 september is mijn pagina aan de beurt om uitgescheurd te worden.
Filmmaker Patricia Werner Leanse maakte haar persoonlijke video impressie (3m51) van mijn openbare Pilot ‘Time Lapse China’ tijdens de OPEN DAGEN van STEIM en de Amsterdamse Museumnacht 2017.
De pilot was het resultaat van een luidsprekeronderzoek, waarin ik mijn binaurale opnames van China 1986 (cassettes) en 2015 (SD kaarten) voor het eerst heb proberen te vertalen naar een ‘tentoonstellingsvorm met speakers’ in plaats van de gebruikelijke ‘geluidswandeling met koptelefoons’. Bezoekers zaten of wandelden ‘vrij’ rond in een HiFi binauraal klankveld, opgeroepen door 2 Omniwave-luidsprekers (‘virtuele’ luidsprekers) in Studio 3. Dat klankveld had ik vermengd met monoklanken uit een serie LoFi mono speakertjes verspreid in de ruimte. Zo wilde ik met die 2 typen speakers een dialoog creëren tussen klankwereldjes naast en door elkaar van China’s immense globalisering tussen 1986 en 2015.
Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van het
AFK, STEIM en Bloomline Studio
de ‘virtuele’ speaker, de Omniwave, toegelicht door de uitvinder Leo de Klerk
Public Pilot ‘Time Lapse China’
1 t/m 4 november in STEIM + tijdens de AMSTERDAMSE MUSEUMNACHT van STEIM en De Appel Arts Centre.
Blog 2: Verslag van mijn luidsprekeronderzoek
Ik moest opnieuw leren lopen. Zo voelde het toen ik eind juni in een studio bij STEIM aan de slag ging met de geluidsbestanden die de basis gaan vormen van Time Lapse China. Alsof ik van de ene discipline in een andere stapte.
Het geluid waar ik naar luisterde, was me vertrouwd. Het zijn binaurale opnames die ik in 1986 (op cassette) en in 2015 (digitaal) in China heb gemaakt en die uitsluitend bestemd zijn voor koptelefoons voor (de illusie van) een 3D effect*.
Toen ik mei dit jaar Leo de Klerk, uitvinder van de OMNIWAVE, een revolutionair luidsprekersysteem, vroeg of ik zijn uitvinding mocht inzetten voor een ruimtelijke installatie met louter binauraal geluid vond ie het meteen een spannend onderzoek. Door zijn ‘onhoorbare luidspreker’-uitvinding werd het mogelijk om in Studio 3 te lopen in een klankveld, alsof ik in China zelf de straat overstak, een effect dat ik van mijn opnames alleen maar ken met mijn koptelefoon op. Nu wandelde ik zonder oortjes rond in mijn eigen opnames, niet beinvloed door mijn positie ten opzichte van de OMNIWAVES. Magisch.
Hoe spannend nieuw en anders het werken is met welke luidspreker dan ook, werd me duidelijk in mijn eerste STEIM periode. De kennis en ervaring die ik heb opgedaan in de dertig jaar dat ik geluidswerk voor koptelefoons maak, leek ineens niet meer van toepassing.
Nu onderzoek ik in een studio hoe ik een werkelijkheid kan creëren. Ik zet geluidsbestanden niet na, maar naast of tegenover elkaar. Ik bouw een omgeving die nog niet bestaat: geluidsbestand voor geluidsbestand en speaker voor speaker.
Naast het OMNIWAVE-systeem gebruik ik speakertjes met een ‘lokaal’ bereik, zodat ik een dialoog kan creëren tussen het ruimtelijke klankveld en eilandjes van contrasterend of aanvullend geluid. Nieuw voor mij.
Ik werk met een geluidskaart waar 24 sporen op staan, leg wel 10 lagen over elkaar en kan spelen met mono, stereo en omni, met volumes en klankkleuren.
De keuzes die ik kan en uiteindelijk moet maken uit wel honderd uur geluid zijn eindeloos. Daar zijn geen wetmatigheden voor. Dus is het met speakers schuiven (behalve de Omni’s). Per gekozen geluidsbestand de verschillende speakers afchecken en dan luisteren naar hoe alles klinkt, afzonderlijk en in de onderlinge verhouding. Luisteren naar wat er gebéurt, wat het oproept. Een giga-zoektocht.
In een logboek ben ik gaan bijhouden wat ik op een dag gedaan heb, en wat er wel of niet ‘klopte’. Welke combinaties van geluiden en speakers ik nog wil uitproberen. En ik heb geluidsthema’s gedefinieerd die gaan helpen bij de definitieve selectie en de ordening.
Er zijn adviseurs die me bijstaan.
Sounddesigner Evelien van der Molen leert me meer over mijn geluidsprogramma en over hoe ruimte te creeren tussen die geluidslagen in mijn sessies.
Robert Bosch Geluid geeft vooral geluidstechnisch advies en bouwt de benodigde apparatuur.
Collega Justin Bennett becommentarieert meer vanuit de sonologie kant.
Dramaturg Robert Steijn kwam met een belangrijke vraag:
streef je naar een documentaire of naar een esthetische ervaring?
Daar moet ik over nadenken. En ook over de uiteindelijke presentatievorm. Heeft het een begin en een eind? Wordt het een loop van 10 minuten? Of gaat het een uur duren en moet de bezoeker maar zien hoe lang hij in de ruimte blijft?
Bij mijn koptelefoonwandelingen kon ik precies bepalen wat de luisteraar wanneer hoorde, maar in hoeverre kan/ wil ik bij de installatie het oor van de bezoeker sturen.
Schets van Robert Steijn (foto Cilia Erens)
Intussen zit mijn eerste periode in de STEIM-studio er op, en werk ik in mijn pop up ‘homestudio’, tijdelijk zonder de Omni’s. Ik heb me midden in mijn huiskamer geïnstalleerd en om me heen een opstelling van vijftien (mini)speakers gemaakt, die op tafeltjes liggen of bovenop een kast. Zo onderzoek ik welk geluid wat doet in een bonte verzameling van geluidsbronnen.
Als afsluiting van mijn residency
Vanaf 20 Oktober zit ik weer bij STEIM in Studio 3 met een openbare Pilot als afsluiting:
1 t/m 4 november 2017 tussen 14:00 en 18:00 ben ik er zelf. Leuk om jullie dan te spreken.
Mijn studio is ook open gedurende STEIM’s ‘Open Studio Dagen + tijdens de Amsterdamse Museum Nacht die samen met de buren, De Appel Arts Centre, ook op die plek georganiseerd wordt.
Check wel de actuele routebeschrijving naar STEIM, vanwege werk aan de weg!
Mede dankzij een Ontwikkelbudget van het AFK
AFK in de Stad/ West: Cilia Erens
cilia-erens.nl
bloomline.com
steim.org
*)binaurale opname techniek
‘Transmitting an experience’ is 1 van de 5 modules van EPAS, The European Post Graduate in Arts in Sound. Ook voor dit jaar ben ik gevraagd mijn ‘Binaural recording’ workshop te geven inclusief de geluidswandeling ‘Spacewalk’ in de omgeving van de Nederlandse Filmacademie.
‘TIME LAPSE CHINA’
Van geluidswandeling tot tentoonstelling/ van koptelefoon-ervaring tot klankuniversum
Onderzoek van Cilia Erens met steun van het AFK
Blog 1
Na zo’n 30 jaar gepionierd te hebben met het concept ‘geluidswandeling’ voor publiek met koptelefoons wil ik nu een volgende stap zetten in mijn ontwikkeling als geluidskunstenaar.
Dit wordt mijn eerste blog over een voor mij gloednieuw onderzoek in de komende tijd. In plaats van het ontwerpen van koptelefoon-ervaringen, meestal geluidswandelingen op daartoe uitgekozen locaties, wil ik onderzoeken hoe ik mijn geluidsmateriaal kan vertalen naar een tentoonstellingsvorm op neutrale inwisselbare locaties. Daar zal de individuele tentoonstellingsbezoeker zijn eigen weg kiezen in een klankuniversum, opgeroepen door zorgvuldig uitgekiende speakeropstellingen.
Kan dat?
Voor dit onderzoek heeft het Amsterdams Fonds voor de Kunst me een Ontwikkelbudget toegekend.
Time Lapse China (1986-2015)
Dankzij een succesvolle crowdfunding bij het Platform Voor de Kunst kreeg ik in 2015 de gelegenheid weer opnieuw te gaan luisteren en op te nemen in dezelfde Chinese steden waar ik 29 jaar eerder binauraal*) geluid had opgenomen in een periode dat de klank van het westen nog maar nét begon door te dringen in het China van alle dag. Toen ik in 2015 weer opnieuw landde in Shanghai had ik het gevoel dat ik in een tijdmachine was gestapt. Het werd een indrukwekkende ervaring waar ik de afgelopen 2 jaar greep op probeer te krijgen.
Hoe laat je dat horen?
Dat wil ik onderzoeken, maar op een andere manier dan in 1987 toen ik met het op cassette opgenomen China-materiaal mijn eerste ‘geluidswandeling’ ontwierp, ‘China Daily’. Honderden geluidswandelaars legden vooraf uitgestipplede routes af in een aantal Nederlandse steden. Oog en oor werden losgekoppeld. Hollandse straatbeelden mengden zich met een 3D Chinese klankwereld op hun koptelefoons, een vorm van ‘augmented reality’.
Dit keer wil ik het geluid van China’s globalisering tussen 1986 en 2015 vertalen naar een tentoonstellingsvorm. STEIM, Studio for Electronic-Instrumental Music, (één van de weinige studio’s zonder vast speakeropstelling) heeft me een artist-in-residency aangeboden inclusief ondersteuning. Leo de Klerk van Bloomline Studio heeft me zijn revolutionaire ‘onhoorbare speakers’ uitgeleend.
In de studio ga ik (letterlijk) met luidsprekers schuiven, van conventionele tot de meest onconventionele luidsprekersystemen. Met adviserende collega’s als Justin Bennett en Robert Bosch ga ik aan het werk.
Voor mij breekt er een nieuwe periode aan waarin ik op zoek ga naar:
welk binauraal opgenomen omgevingsgeluid het best kan werken met welk type speaker,
hoe geluiden via uitgekiende luidspreker-opstellingen een dialoog met elkaar kunnen aangaan, hoe Time Lapse China te laten klinken.
Wordt het iets filmisch zonder film? Wordt het een installatie? Ga ik mijn geluid bewerken tot een soundscape? Gaat het reizen? Alles ligt open. Ik zie er naar uit en zal er verslag van doen in mijn volgende blogs.
Openbare Pilot
Als afsluiting van het klank-onderzoek naar Time Lapse China volgt in het najaar een vierdaagse openbare Pilot waarvoor ik jullie zal graag wil uitnodigen.
Op dit moment ben ik nog op zoek naar een ruimte, tentoonstellingsplek in Amsterdam. Suggesties zijn natuurlijk welkom.
Wordt vervolgd
*) Binaural recording is a method of recording sound that uses two microphones, arranged with the intent to create a 3-D stereo sound sensation for the listener of actually being in the room with the performers or instruments.
For a survey of scientist Jeroen de Vos about ‘Spectrality’ I contributed three binaural recordings.
Publication of his article including recordings in Leonardo, an academic journal published by MIT Press (Volume 26 2016).
Abstract:
If space can be perceived through sound, then recording and playback techniques allow capturing a unique spatial moment for later retrieval. The notion of spectrality as the invisible visible can be used to explain the embodiment of an auditive momentum in a space that is ultimately absent. This empirical study presents the results of five structured interviews in which interviewees are confronted with three binaural spatial recordings to reflect on the perception of dwelling in a spectral space: a space that is not there.
Ontwikkelbudget Amsterdams Fonds voor de Kunst voor een onderzoek hoe ‘Time Lapse China’, een binauraal geluidsonderzoek naar de globalisering van stedelijk China 1986-2015, als tentoonstellingsvorm gepresenteerd kan worden voor de individuele bezoeker. Voor mij is dit onderzoek een primeur: een ontwikkeling van koptelefoon- naar speaker-presentaties.
Relax vannacht tijdens de Rotterdamse Museumnacht even in een 3D klanklandschap, afgespeeld via een ‘Oorstel’, ontworpen voor het Oogziekenhuis Rotterdam. In 2008 is mijn werk (onderdeel van de kunstcollectie) in gebruik genomen om de operatie-risico’s bij staaroperaties te verlagen. Een primeur onder Oogziekenhuizen wereldwijd.
Tijdens ADE (Amsterdam Dance Event) neem ik op 20 oktober deel aan de ‘PechaKucha X UrbanEars’ over ‘the impact of sound’ in penthouse THE VIEW in Amsterdam.